Në vizitën e tij në Sllovaki, Komisioneri për të Drejtat e Njeriut Michael O’Flaherty tha se “disa komunitete të margjinalizuara rome jetojnë në një luftë të vazhdueshme për mbijetesë” dhe se kushtet e tyre të vështira të jetesës rrisin izolimin dhe stigmatizimin e tyre dhe ndikojnë drejtpërdrejt në të drejtat e tyre njerëzore.
Në një memorandum të sapo publikuar, Komisioneri theksoi rolin vendimtar të shoqërisë civile dhe deklaroi se autoritetet sllovake duhet të ndërmarrin veprime për të luftuar keqtrajtimin e romëve nga forcat e rendit; garantojnë akses në arsim gjithëpërfshirës dhe cilësor për fëmijët romë; dhe të adresojë urgjentisht raportet e vazhdueshme të abuzimit dhe diskriminimit ndaj grave rome në shërbimet shëndetësore. Komisioneri O’Flaherty rekomandoi gjithashtu që autoritetet sllovake të krijojnë, pa vonesë të mëtejshme, “një mekanizëm kompensimi për viktimat e sterilizimit të detyruar, i cili të jetë i arritshëm, transparent dhe të sigurojë kompensim adekuat”.
Kushtet e vështira të jetesës
Memorandumi ishte një nga tre të botuara dje që përmban gjetjet dhe rekomandimet specifike të vendit bazuar në vizitat e Komisionerit në Finlandë, Irlandë dhe Sllovaki. Në vizitën e tij në Sllovaki, Komisioneri vërejti se disa banesa rome në vendbanimin Jarovnice dhe në lagjen Luník IX janë “të papërshtatshme për banim njerëzor, pa akses ose shumë të kufizuar në ujë dhe energji elektrike”.
Ai u informua gjithashtu se zjarret janë të zakonshme në zona të tilla, pasi shumë familje përdorin lëndë djegëse të ngurta për t’u ngrohur, gatuar dhe gjeneruar dritë. Në lidhje me këtë, u raportua se romët që jetojnë në kushte të tilla përfaqësojnë shumicën e pacientëve që kërkojnë kujdes të specializuar mjekësor për lëndimet e djegura në lokalitete të caktuara. Disa nga këto lokacione janë në zona të rrezikshme, në rrezik përmbytjeje ose pranë deponive të mbeturinave, duke paraqitur rreziqe serioze për shëndetin dhe jetën e banorëve të tyre. Këto rreziqe përkeqësohen nga mbipopullimi ekstrem, higjiena joadekuate, mungesa e depozitimit të mbeturinave dhe infektimi i brejtësve.
Komisioneri vuri re pabarazitë rajonale dhe komunale në kushtet e jetesës së komuniteteve dhe u informua gjithashtu për situatat ku autoritetet lokale nuk janë të gatshme të bashkëpunojnë ose të angazhohen në iniciativa që synojnë përmirësimin e situatës së komuniteteve të margjinalizuara rome.
Brutaliteti i policisë
Komisioneri përmendi se vendimet e GJEDNJ kundër Sllovakisë janë në pritje për ekzekutim para Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës. Këto kanë të bëjnë me shkelje të ndryshme, duke përfshirë përdorimin e tepruar të forcës nga policia, trajtimin çnjerëzor dhe degradues nga policia, dështimin për të mbrojtur mirëqenien fizike të personave të ndaluar nga policia, dhe hetimet joefektive dhe dështimin për të hetuar motive të mundshme raciste. Në dritën e dështimeve në hetimet e keqtrajtimit të romëve nga policia, bashkëbisedues të ndryshëm përsëritën nevojën për një shqyrtim të pavarur.
Shqetësimet për trajtimin diskriminues përfshinin gjithashtu raste të raportuara të mosveprimit kur komunitetet rome kërkuan ndihmë nga policia. Bashkëbiseduesit theksuan nevojën për më shumë dhe përpjekje më të mira për të zhvilluar besimin midis komuniteteve rome dhe autoriteteve të zbatimit të ligjit; dhe përmirësimi i komunikimit për të trajtuar nën-raportimin nga romët për shkeljet e të drejtave të tyre.
Komisioneri rekomandoi që autoritetet të adresojnë këto shqetësime të vazhdueshme në lidhje me të metat sistematike në luftimin e keqtrajtimit të romëve nga policia dhe t’i japin përparësi veprimeve për të luftuar anticiganizmin “dhe të lidhin çështjet e besimit midis romëve dhe organeve të zbatimit të ligjit”.
Pabarazitë shëndetësore, segregacioni dhe abuzimi në pavijonet e punës
Komisioneri vuri në dukje se vazhdimësia e pabarazive në gjendjen shëndetësore dhe aksesin në shërbimet shëndetësore për komunitetet rome është simptomatike e modeleve të ngulitura shoqërore të diskriminimit, përjashtimit dhe ndarjes, faktorë që ndikojnë gjithashtu në aksesin në kujdesin shëndetësor emergjent. Gjatë vizitës së tij, Komisioneri u takua me disa gra rome të cilat shprehën shqetësime për praktikën e vendosjes së grave dhe fëmijëve romë në zona të veçuara në disa spitale.
Ai u informua se nuk mund të vihej re asnjë përparim i prekshëm në çmontimin e praktikave të tilla dhe bashkëbiseduesit raportuan gjithashtu raste të standardeve diskriminuese të kujdesit, abuzim fizik dhe verbal, neglizhencë dhe ngacmim të grave rome, si dhe dështim për të marrë pëlqimin e informuar nga personeli shëndetësor në shërbimet e kujdesit shëndetësor të nënës, përfshirë në lidhje me lindjen e fëmijëve. Komisioneri theksoi se, ndonëse prania e ndërmjetësuesve shëndetësorë romë ka qenë vendimtare në parandalimin e abuzimeve të tilla, “detyra për të parandaluar dhe luftuar diskriminimin në institucionet shëndetësore publike dhe private i takon shtetit, i cili duhet të marrë përgjegjësinë e plotë për të”.
Shoqëria civile ‘vendimtare’
Komisioneri theksoi rëndësinë thelbësore të organizatave të shoqërisë civile për të ndihmuar dhe përmirësuar situatën e të drejtave të njeriut të komuniteteve rome. Ai vuri në dukje potencialin e iniciativave të udhëhequra nga shoqëria civile për të thyer ciklin e margjinalizimit dhe përjashtimit të romëve: “Ato demonstrojnë gjithashtu se, nëpërmjet vullnetit, bashkëpunimit efektiv dhe koordinimit midis të gjithë aktorëve, përfshirë autoritetet lokale, mund të sigurohet mbështetje thelbësore për të ndryshuar jetën e komuniteteve rome”.
Megjithatë, është e qartë për të gjithë se kjo qeveri mban një qëndrim diametralisht të kundërt, pasi u përpoq, por nuk arriti të prezantojë një ligj të stilit të Putinit për agjentët e huaj. OJQ-të quhen vazhdimisht si shushunjat ‘ulëritës’ që ngarkohen nga shteti dhe gjuha e përdorur nga politikanët ka nxitur “një kulturë armiqësie dhe urrejtjeje”. Në muajt që pasuan atentatin e dështuar ndaj Ficos, ai i cilësoi mediat si “bastardë gjakatarë”, OJQ-të dhe opozitën si “derra politikë”. Në një letër masive proteste të kohëve të fundit nga qindra OJQ, nënshkruesit argumentuan se OJQ-të aktualisht “po zëvendësojnë shtetin jofunksional në shumë fusha” dhe se duke i sulmuar ato, duke reduktuar fondet e tyre ose hapësirën për pjesëmarrje, qeveria po “thellon tensionet ekzistuese sociale, zhgënjimin dhe polarizimin në shoqëri”.
Rekomandimet dhe teksti i plotë i memorandumeve për Sllovakinë, Irlandën dhe Finlandën mund të gjenden këtu.