Nga Arben Qollaku
Departamenti Amerikan i Shtetit publikoi raportin e vitit 2023 për të drejtat e njeriut për Shqipërinë, përpos shumë fushave të ndërrmarra në këtë raport, Community Reporters Albania është fokusuar të fusha e të drejtave të Minoriteteve Rome dhe Egjiptiane.
Sipas DASH, në prill, një rom qëndroi në paraburgim në Drejtorinë Vendore të Policisë së Tiranës për gati pesë ditë pasi u sëmur rëndë përpara se të transferohej në spital, ku më pas vdiq.
Qytetarëve të tjerë, veçanërisht romëve dhe ballkano-egjiptianëve, u mungonte regjistrimi formal në komunitetet ku ata banonin. Ligji nuk e ndalonte regjistrimin e tyre, por procesi ishte shpesh i vështirë për t’u përfunduar. Shumë romë dhe ballkano-egjiptianë nuk kishin mjetet financiare ose informacionin e nevojshëm për t’u regjistruar.
Gratë nga komunitetet historikisht të margjinalizuara, duke përfshirë gratë me aftësi të kufizuara; personat LGBTQI+; romët; dhe gratë ballkano-egjiptiane, shpesh nuk ishin të vetëdijshme për të drejtën e tyre për shërbimet e shëndetit riprodhues.
Sipas DASH, nga raportimet që ka marrë deklaron se “kishte pretendime për diskriminim kundër komuniteteve rome dhe ballkanike egjiptiane, duke përfshirë strehimin, punësimin, kujdesin shëndetësor dhe arsimin”.
Po ashtu DASH-i tha se projektet e BE-së në Shqipërisë kanë mundësuar se 300 romë dhe ballkano-egjiptianë gjetën punë duke përdorur shërbimet e punësimit dhe formimit profesional të ofruara nga qeveria. Ministria e Arsimit dhe Sportit uli tarifat e studentëve, ofroi bursa dhe zbatoi programe të tjera për të rritur numrin e studentëve romë dhe ballkano-egjiptianë në shkolla.
Për lindjen e fëmijëve Rom dhe Egjiptian, DASH tha se kërkesat e shumta për vendbanimit dhe dokumentacionin e regjistrimit e bënë më të vështirë për shumë romë dhe ballkano-egjiptianë.
Arsimi: Ndjekja e shkollës ishte e detyrueshme deri në klasën e nëntë ose deri në moshën 16 vjeç, cilado që të vinte e para, por shumë fëmijë, veçanërisht në zonat rurale, e lanë shkollën më herët. OJQ-të Nisma Arsis dhe Ëorld Vision raportuan se fëmijët romë dhe ballkano-egjiptianë shpesh izoloheshin në shkollë nga shokët e klasës dhe disa mësues dhe ishin objektiva të ngacmimeve në mediat sociale.
OJQ-ja Qendra për të Drejtat e Fëmijëve në Shqipëri (CRCA) raportoi se shkollave u mungonin protokollet për t’u marrë me diskriminimin dhe bullizmin që synon fëmijët LGBTQI+, romët, ballkano-egjiptianët dhe fëmijët me aftësi të kufizuara.
Fëmija, martesa e hershme dhe e detyruar: Mosha minimale ligjore për martesë ishte 18 vjeç; megjithatë, ligji lejonte që individët më të rinj të martoheshin me pëlqimin e prindërve. Autoritetet nuk e zbatuan gjithmonë ligjin dhe legjislacioni nuk parashikonte masa për të parandaluar martesën e fëmijëve.
OJQ-të Nisma Arsis dhe Terre des Hommes vunë në dukje se martesat e mitur shpesh ndodhën me fëmijë romë dhe ballkano-egjiptianë, kryesisht për shkak të varfërisë, shfrytëzimit dhe margjinalizimit. Nisma Arsis vuri në dukje një rritje të martesave të hershme, veçanërisht në pjesën veriore të vendit, të lidhur me të rinjtë që emigronin në vende të tjera të Evropës, ku prindërit perceptonin mundësi më të mira për vajzat e tyre për të bërë një jetë më të mirë. Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e Fëmijëve raportoi se martesa e detyruar ose e hershme nuk ishte një problem i përhapur, megjithëse më i zakonshëm në komunitetet rome dhe ballkano-egjiptiane.
