Më 11 gusht 2025, në lagjen Gratosoglio të Milanos ndodhi një aksident tragjik, kur një makinë e vjedhur përplasi dhe vrau një grua 71-vjeçare. Raportimet tregojnë se në automjet ndodheshin katër fëmijë romë, ndërsa drejtues i mjetit ishte një djalë 13-vjeçar.
Ajo që duhej të ishte një moment zie për viktimën dhe reflektimi për çështje urgjente si mbrojtja e fëmijëve, neglizhenca sistemike dhe përjashtimi social, u shndërrua në një platformë për deklarata raciste e fashiste, nxitje urrejtjeje dhe thirrje për dëbimin e vendbanimeve rome në mbarë Italinë. Politikanë nga Lega dhe parti të tjera të djathta e shfrytëzuan rastin për të demonizuar dhe stigmatizuar komunitetet rome, duke e vënë të gjithë pakicën etnike në qendër të gjuhës së urrejtjes.
Më 11 gusht 2025, një makinë e vjedhur tip Citroën DS4 përplasi për vdekje 71-vjeçaren Cecilia De Astis, teksa ajo kalonte në vijat e bardha. Në automjet ndodheshin katër fëmijë romë të moshës 11–13 vjeç. Pas aksidentit, fëmijët u larguan, por policia arriti të gjurmojë tre prej tyre.
Rasti iu referua Prokurorisë për të Mitur, pasi fëmijët nën moshën 14 vjeç nuk mbajnë përgjegjësi penale sipas ligjit italian. Më 16 gusht, Gjykata për të Mitur në Milano i vendosi tre fëmijët në qendra të veçanta mbrojtjeje.
Ata pranuan para gjykatës hetimore se kishin vjedhur makinën dhe ishin arratisur pas aksidentit. Në deklaratën e tyre thanë: “Ishim të frikësuar dhe u larguam.”
Fëmijët që gjenden në konflikt me ligjin kanë nevojë për mbrojtje dhe rehabilitim, jo për ndëshkim kolektiv të familjeve dhe komuniteteve të tyre. Në këtë rast, ata u vendosën nën kujdesin e shtetit. Megjithatë, mbulimi mediatik i trajtoi si kriminelë, duke mos reflektuar mbi dështimet strukturore të shtetit italian – si politikat diskriminuese të strehimit, mungesën e aksesit në arsim dhe neglizhencën shumëvjeçare në zbatimin e standardeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut dhe strategjive të përfshirjes.
Pas ngjarjes, retorika raciste nga politikanë italianë u përhap me shpejtësi, duke çnjerëzuar romët, legjitimuar urrejtjen dhe riprodhuar logjikën fashiste të ndëshkimit kolektiv në vend të drejtësisë e llogaridhënies.
Ndër të parët që kërkoi “ndëshkim etnik” ishte zëvendëskryeministri dhe kreu i Lega-s, Matteo Salvini, i cili e ktheu menjëherë dhimbjen në zemërim publik. Ai kërkoi prishjen e kampeve rome, arrestimin e prindërve dhe heqjen e të drejtave prindërore:
“Një grua u vra nga një makinë e vjedhur, e drejtuar nga të mitur romë. Nëse kjo konfirmohet, është e papranueshme. Kampi rom duhet të pastrohet menjëherë dhe të rrafshohet. Pas vitesh vjedhjesh dhe dhune, këta ‘prindër’ duhet të arrestohen dhe t’u hiqet kujdestaria. Ku janë kryebashkiaku Sala dhe e majta?”
Kryebashkiaku i Milanos, Giuseppe Sala, iu përgjigj menjëherë, duke mbrojtur politikën e majtës në lidhje me dëbimet e komuniteteve rome:
“Është e turpshme të spekulohet mbi vdekjen e një personi në rrethana kaq të rënda, veçanërisht nga zyrtarë të lartë të qeverisë. Qyteti i Milanos prej vitesh ndjek një politikë të mbylljes së kampeve rome. Nga viti 2013 deri më 2024, administratat e majta kanë mbyllur 24 kampe (4 të autorizuara dhe 20 të paautorizuara). Në krahasim, qeveritë e djathta kanë mbyllur vetëm një gjatë mandatit të tyre.”
Ndërkohë, Emanuele Licopodio, këshilltar i Lega-s në Romë, deklaroi në një video në rrjete sociale:
“Romët janë parazitët e shoqërisë sonë.”
Ai kërkoi nga qeveria Meloni dëbimin e kampit në Via Salone.
Shoqata Associazione 21 Luglio, e cila mbron të drejtat e njerëzve që jetojnë në kushte ekstreme diskriminimi, paraqiti kallëzim penal ndaj përfaqësuesit të Lega-s për nxitje të urrejtjes racore, duke njoftuar se do të përfaqësohej si palë civile së bashku me banorët e kampit.
Në përgjigje, Maurizio Politi dhe Angelo Valeriani nga Lega Roma deklaruan se:
“Pavarësisht miliona eurove të shpenzuara ndër vite, gjendja e paligjshmërisë dhe mosrespektimit të rregullave vazhdon. Shoqatat që pretendojnë se punojnë për integrimin duhet të fokusohen te edukimi dhe respekti për rregullat.”
Megjithatë, ata duket se harrojnë se garantimi i arsimit, strehimit të sigurt dhe përfshirjes sociale është detyrim ligjor i shtetit, jo i organizatave të shoqërisë civile.
Plani Kombëtar për Dëbimin e Vendbanimeve Rome
Duke e përdorur aksidentin si pretekst, Lega dhe Fratelli d’Italia po kërkojnë një plan kombëtar për çmontimin e vendbanimeve të paautorizuara rome, veçanërisht në rajonin e Lombardisë.
Ministri i Brendshëm, Matteo Piantedosi, po përgatit një plan për të identifikuar dhe mbyllur kampet e mbetura.
Në një seancë parlamentare në shtator, ai deklaroi me krenari se qeveria e tij kishte “reduktuar” numrin e romëve në Itali me 3.000 që prej marrjes së pushtetit, duke e paraqitur këtë si sukses në rivendosjen e ligjshmërisë:
“Me këtë qeveri, do të ketë më pak romë në Itali. Që prej ardhjes në pushtet, numri ka rënë nga rreth 16.000 në pak më shumë se 13.000.”
Ai shtoi se duhet “vazhdim dhe intensifikim i veprimeve institucionale për të kapërcyer vendbanimet e mbetura dhe për të luftuar kundër degradimit dhe përjashtimit social”.
E djathta ekstreme fitimtare dhe ngritja e neo-fashizmit
Retorika që lavdëron “reduktimin numerik” të një populli është një hap i rrezikshëm drejt pastrimit etnik, që pasqyron vazhdimësinë e ideologjive fashiste dhe raciste, duke trajtuar një pakicë etnike si problem që duhet “zvogëluar” në vend që të shihet si pjesë e shoqërisë me të drejta dhe dinjitet.
Pas kësaj narrative dhe politikash fshihen dëbime të shumta të detyruara që kanë ndodhur në Itali gjatë viteve të fundit.
Midis 2017 dhe 2021, autoritetet italiane dëbuan komunitetet rome të paktën 187 herë, duke ndikuar mbi 3.100 persona – shpesh pa konsultim, urdhër gjykate ose strehim alternativ, duke çuar në pastrehësi dhe pasiguri.
Armiqësia nuk mbetet vetëm në politika, por kthehet në veprime të dhunshme.
Në vitin 2019, një turmë prej rreth 300 aktivistësh të ekstremit të djathtë dhe grupeve neo-fashiste u mblodh në lagjen Torre Maura në Romë, duke brohoritur “Të digjen ata bastardë” dhe duke i vënë zjarrin kazanëve të plehrave për të penguar vendosjen e 70 personave romë në një qendër pritjeje lokale.
Sipas la Repubblica, 33 fëmijë dhe 22 gra u prekën. Në vend që të mbronte familjet rome, bashkia u përkul para presionit të dhunshëm dhe njoftoi zhvendosjen e grupit brenda shtatë ditësh.
Pavarësisht paralajmërimeve të përsëritura të Komitetit Evropian për të Drejtat Sociale (ECSR) mbi propagandën raciste kundër romëve dhe sintive, Italia vazhdon të përballet me një realitet të thellë të urrejtjes anti-rom, që mbetet i gjallë edhe sot.
Ngjarjet e fundit tregojnë për rritjen e gjuhës së urrejtjes, krimeve raciste, dhunës në turma, propagandës raciste dhe politikave diskriminuese shtetërore.
Kur politikanët nxisin urrejtje kundër romëve, ata normalizojnë racizmin dhe përjashtimin, duke minuar shtetin e së drejtës dhe detyrimet themelore për të drejtat e njeriut.
Aksidenti fatal në Milano është shndërruar në një tjetër mjet politik për të ushqyer urrejtjen dhe për të justifikuar politika shtypëse.
Figura si Matteo Salvini po legjitimojnë ndërhyrjet e së djathtës ekstreme dhe narrativat raciste, duke kontribuar në rritjen e fuqisë së neo-fashizmit në Itali dhe në Evropë.
Në janar 2025, lëvizjet fashiste italiane mbajtën në Romë tubimin e tyre vjetor, duke shfaqur solidaritet transnacional midis grupeve ekstremiste nga Franca, Hungaria dhe Suedia — një shenjë e koordinimit të gjerë evropian të së djathtës ekstreme.
Për ata që ende nuk e kuptojnë rrezikun ekzistencial që përbën ekstremizmi i djathtë për Evropën sot, ngjarja e Milanos dhe reagimi politik që pasoi duhet të shërbejnë si një kambanë alarmi:
Fashizmi nuk është “në rritje” — ai tashmë ka hyrë në sallat e pushtetit në Itali dhe po përgatitet për një sulm të ri frontal ndaj të drejtave të romëve.
