Nga Milena Reljić
Romët, pakica më e madhe në Evropë, kanë qenë pjesë integrale e shoqërisë evropiane për shekuj. Pavarësisht përpjekjeve në nivel kombëtar, evropian dhe ndërkombëtar për të përmirësuar mbrojtjen e të drejtave të tyre themelore dhe për të avancuar integrimin e tyre social, shumë romë ende përballen me paragjykime, diskriminim dhe përjashtim social në jetën e tyre të përditshme. Shumë përjetojnë varfëri të thellë dhe kushte jashtëzakonisht të këqija socio-ekonomike, duke kufizuar mundësitë e tyre.
Gratë dhe vajzat rome vazhdojnë të vuajnë nga forma të shumta të diskriminimit: jo vetëm që janë rome, por janë edhe gra. Hendeku gjinor ende ekziston, dhe për gratë rome diskriminimi që rrjedh nga anticiganizmi i përforcon këto disavantazhe dhe u ngarkon atyre një barrë shtesë. Në këtë kontekst, si mund të trajtohet mungesa e përfaqësimit të grave rome në rolet drejtuese dhe si vendimmarrëse?
Gratë si udhëheqëse dhe vendimmarrëse
Gratë përfaqësojnë gjysmën e popullsisë së planetit, por nënpërfaqësimi i tyre në pozita udhëheqëse është fakt historik. Një faktor i rëndësishëm në këtë ka qenë paragjykimi gjinor dhe respektimi i roleve tradicionale gjinore, që ende luan një rol të madh në margjinalizimin e vazhdueshëm të grave në të gjitha aspektet e jetës. Gjatë zhvillimit të lëvizjes së grave dhe institucionalizimit të të drejtave të grave dhe barazisë gjinore, një aspekt vendimtar ishte njohja e lidershipit të gruas brenda institucioneve, strukturave sociale dhe familjare dhe në politikë.
Gratë pengohen nga pengesa të ndryshme në lëvizshmërinë vertikale, siç tregohet nga të dhënat për zgjedhjen e grave për arsimin dhe profesionin, pjesëmarrjen e grave në rolet drejtuese dhe punët që sjellin paga më të larta dhe fuqi sociale, si dhe për gatishmërinë e grave për t’u përfshirë në sipërmarrje.
Gratë dhe vajzat rome përballen me pengesa shtesë për shkak të diskriminimit ndërsektorial, që do të thotë se lufta për në majë është edhe më e vështirë. Kjo krijon një problem vetë-përmbushës: gratë rome u nënshtrohen politikave dhe programeve që nuk janë të përshtatura për nevojat e tyre dhe që shpesh janë të dëmshme, por përballen me barra të pabarabarta në rrugën drejt pozicioneve ku mund të ndikojnë në ndryshim për shkak të këtyre politikave.
Gratë në politikë
Pabarazia gjinore është gjithashtu e dukshme në sferën politike, pasi shumë sisteme politike nuk kanë përfaqësim adekuat ose të barabartë të grave në vendimmarrje ose pozita udhëheqëse. Si shembull, Serbia e përkufizon sistemin e saj politik si demokratik; sipas definicionit kjo do të thotë se populli zgjedh përfaqësuesit e tij në zgjedhjet partiake. Përkundër kësaj, në fillim të sistemit shumëpartiak vetëm katër gra ishin deputete në Parlamentin e Serbisë. Sot ka kuota dhe masa të ndryshme afirmative, si dhe ligje dhe strategji që avokojnë për pjesëmarrje më të madhe të grave në proceset politike, megjithatë ka pak dëshmi se këto kanë një efekt të prekshëm.
Në mënyrë të pashmangshme, gratë rome janë edhe më pak të përfaqësuara në sistemet politike. Që nga zbatimi i sistemit shumëpartiak në Serbi e deri më tani, komuniteti rom ka pasur vetëm një përfaqësuese grua rome dhe vetëm një numër i vogël i grave rome janë përfshirë në proceset politike në nivel lokal. Interesat e grave rome nuk përfaqësohen kur marrin vendime, pavarësisht se në Serbi janë rreth 200,000 gra rome . Aktualisht nuk ka masa që synojnë zgjidhjen e mungesës së përfaqësimit në Serbi.
Barazia
Forcimi i barazisë gjinore në legjislacion është veçanërisht i rëndësishëm për demokracinë dhe drejtësinë në shoqëri. Tashmë kanë kaluar 28 vjet që nga miratimi i Deklaratës së Pekinit dhe Platforma për Veprim në Konferencën e Katërt Botërore të Kombeve të Bashkuara për Gratë (1995) për të hequr të gjitha pengesat për pjesëmarrjen aktive të grave në të gjitha sferat e jetës publike dhe jetës private. dhe pjesëmarrje të barabartë në vendimmarrje në ekonomi, shoqëri, kulturë dhe politikë. Megjithatë, boshllëqet gjinore ende ekzistojnë në të gjitha këto sfera.
Kjo pabarazi është e rëndësishme pasi një karrierë në legjislaturë është shpesh një gur hapi drejt posteve më të larta politike. Prandaj, partitë politike pa përfaqësim adekuat të grave në pozitat elektorale luftojnë për emërimin e grave në pozitat më të larta të ministrave, liderëve partiakë, apo shefave të shteteve dhe qeverive. Diskriminimi i drejtpërdrejtë ose i tërthortë gjinor në ligjet që rregullojnë punën e partive politike dhe procedurat e brendshme partiake mund të jenë gjithashtu pengesë për pjesëmarrjen e grave. Kjo është veçanërisht e vërtetë kur këto dispozita ndikojnë në aftësinë e grave për të kandiduar dhe për t’u zgjedhur si përfaqësuese, ose mund të ndikojnë në pjesëmarrjen e grave në vendimmarrjen partiake. Nëse ata vendosin, partitë politike kanë mundësinë të ndikojnë në nivelin e pjesëmarrjes politike të grave si anëtare dhe kandidate, duke kontribuar në këtë mënyrë drejtpërdrejt në proceset politike më përfaqësuese.
Zgjidhjet e mundshme
Përfshirja dhe perspektiva e vetë grave rome është thelbësore për përmirësimin e kësaj situate dhe zgjidhjet e mundshme do të duhet të fillojnë duke avokuar për pjesëmarrjen politike të grave rome duke hartuar, promovuar dhe monitoruar ligje dhe politika për të siguruar që çështjet e barazisë gjinore të merren parasysh në politikat kombëtare. Mekanizma të tillë mund të jenë formal, si një komision ose një komitet, ose joformal, si një grup parlamentar ose grup pune.
Gjithashtu duhet të ketë një fokus në zhvillimin e kompetencave të grave kandidate rome përmes programeve të mentorimit politik dhe trajnimit për t’i përgatitur gratë për punë politike dhe për të përmirësuar aftësitë e tyre, dhe përmes ndërtimit të platformave, rrjeteve dhe grupeve të kandidatëve të mundshëm për gratë.
Kjo mbështetje për pjesëmarrjen politike të grave rome do të duhet të mbahet në nivel qeveritar, nëpërmjet iniciativave të financuara nga shteti që promovojnë pjesëmarrjen e grave në partitë politike. Këto nisma duhet të mbajnë seminare dhe trajnime, të lobojnë për të zgjedhur më shumë gra dhe të ofrojnë rrjete për gratë politikane. Përveç kësaj, qasja në institucionet politike duhet të rritet për gratë rome: përfshirja e grave gjatë proceseve të tranzicionit demokratik ofron mundësi për të krijuar institucione politike që janë më të favorshme për përfaqësimin dhe udhëheqjen politike të grave rome.
Së fundi, ekziston një nevojë reale për të dhëna të sakta dhe të besueshme mbi përfaqësimin e grave rome në mënyrë që të gjurmohet progresi dhe të identifikohen sfidat dhe sukseset.
Kur bëhet fjalë për proceset e vendimmarrjes, romët, veçanërisht gratë dhe vajzat rome, shpesh përjashtohen nga dhënia e të dhënave për legjislacionin, politikat dhe programet, veçanërisht ato që synojnë të trajtojnë situatën e tyre. Ndërsa është bërë njëfarë progresi në njohjen e diskriminimeve të shumta me të cilat përballen gratë dhe vajzat rome, si dhe pabarazitë me të cilat përballen ato në aksesin dhe shpërndarjen e burimeve dhe shërbimeve publike, mbetet shumë punë për t’u bërë për të siguruar që gratë dhe vajzat rome kanë mundësi të avokojnë për veten e tyre në rolet drejtuese dhe vendimmarrëse.
Botuar nga Errc.com përkthyer dhe përshtatur nga redaksia e www.cra.al
